Een van de meest indrukwekkende stormen van Zweden: orkaan Gudrun. Zoals beloofd, volgt hierna het verhaal over deze verwoestende orkaan. “Vrijdagavond 7 januari 2005, laat in de avond, was een nieuwgevormd lagedrukgebied te zien, ten noordwesten van Ierland. Amper een dag later was het uitgegroeid tot de meest verwoestende storm, in termen van bomenkap, stroom- en telefoonstoringen en stilgelegd treinverkeer, zoals we die in Zweden kennen. De explosieve verdieping van de lage druk was voornamelijk te wijten aan koude lucht, die vanuit het Groenlandgebied naar beneden stroomde en in aanraking kwam met zeer milde en vochtige lucht ten noordwesten van de Britse eilanden. In de grenszone tussen de luchtmassa’s waren de omstandigheden voor een heftige lagedrukformatie ideaal. Op grote hoogte was er ook, zoals gebruikelijk in een scherpe frontzone, een westelijke straalstroom. Die droeg bij aan een uitstroom van lucht op grote hoogte en veroorzaakte een versnelde drukval op de grond. Zaterdagmiddag 8 januari bereikte het centrum van het lagedrukgebied het zuidwesten van Noorwegen en nam de wind toe tot een storm aan de Zweedse westkust. Het hoogtepunt werd iets later op zaterdag en de nacht voor zondag bereikt, toen het lagedrukcentrum Zweden passeerde. De luchtdruk was zaterdagavond bij de grens met Noorwegen zeker zo’n 960 hPa. Tegelijkertijd woedde de storm op zijn hevigst in het zuiden en midden van Götaland en werden miljoenen bomen met wortel en al uit de grond getrokken of als lucifers gebroken. Zondagochtend ging de wind liggen en was het landschap op veel plaatsen bijna onherkenbaar.
Wegen werden geblokkeerd, elektriciteit en telefoons waren afgesloten, het treinverkeer lag stil en mensen waren enorm geschokt door de verschrikkelijke verwoesting. Zeven mensen kwamen zelfs om het leven door de storm en ruim 415.000 huishoudens zaten zonder stroom. Een week later was dat aantal gedaald tot ongeveer 50.000, maar de moeilijkste gevallen bleven. Denk hierbij aan de afgelegen boerderijen en de kleine afgelegen dorpjes. Toen op veel plaatsen de elektriciteits- en telecommunicatieverbindingen werden verbroken, zijn helaas eveneens veel meteorologische gegevens verloren gegaan. Van de stations, waarvan de gegevens wel werden ontvangen, had Hanö buiten het westen van Blekinge zowel de hoogste gemiddelde wind, 33 mijl/seconde (orkaansterkte), als de sterkste windstoten, 42 mijl/seconde. Nog opmerkelijker zijn echter de sterke westelijke windstoten in het beboste Småland, waar zowel Ljungby als Växjö 33 mijl/seconde registreerden. Windstoten van 25 tot 30 mijl/seconde kwamen voor in grote delen van Götaland en ook in het zuidoosten van Svealand.
Vooral Småland, Halland, het noorden van Skåne en Blekinge en het zuiden van Västergötland leden ernstige en uitgebreide bosschade. Skogsstyrelsen, het Zweedse Staatsbosbeheer, schat dat ongeveer 75 miljoen kubieke meter bos werd vernield door de storm. Het kaartje hierboven geeft de geschatte vernielingen aan. Totaal is het aanmerkelijk meer, dan wat de zware stormen in het najaar van 1969 samen bereikten, toen 37 miljoen kubieke meter viel. De schade van de storm van 2005 werd verergerd door het feit, dat de grond nat en zonder vorst was. Vooral de sparren werden het zwaarst getroffen. Hierbij moet worden gezegd, dat de sparrenplantages sterk in omvang waren toegenomen, ten koste van gemengde bossen met bomen van verschillende leeftijden. Het natuurlijke bostype in het binnenland van Zweden is bijvoorbeeld voornamelijk beukenbos op vaste grond en els en berken in moerassen. Deze liepen slechts lichte of, in het geval van berken, matige schade op. In het zwaarst getroffen gebied was de hersteltijd van de bossen meer dan 50 jaar. In grote delen van Småland, Halland en het noorden van Skåne ligt dat herstel tussen 20 en 50 jaar.
De storm van 8 januari 2005 veroorzaakte grote schade, vooral in centraal en zuidelijk Götaland. Meteorologisch gezien leek de storm sterk op de storm die hetzelfde gebied in 1902 en 1969 trof. Als je in plaats daarvan de verschillende stormen vergelijkt op basis van de schade aan het bos die ze veroorzaakten, zijn de verschillen aanzienlijk. Storm Gudrun heeft, zoals aangegeven, naar schatting ongeveer 75 miljoen kubieke meter bos vernield. Het overeenkomstige cijfer voor de storm in 1969 werd geschat op 25 miljoen kubieke meter, terwijl de schade na de storm in 1902 veel minder groot was in termen van volume beschadigd bos. Het noordwesten van Götaland werd het zwaarst getroffen door de septemberstorm van 1969. De storm van 1902, als ook die van 2005 troffen het centrum van Götaland. Als centraal Götaland nu is getroffen door twee stormen die grotendeels vergelijkbaar zijn in windsnelheid, waarom is er dan in 2005 zoveel meer bos beschadigd door de storm dan in 1902? Een deel van de verschillen zou kunnen worden verklaard door het feit, dat vorst in de grond de bomen windstabieler maakt en dat de grond tijdens de storm in 1902 bevroren was. Er was eveneens sprake van een veranderde bosconditie. Ook had een verschuiving plaatsgevonden: de bossen waren ouder. Oudere bomen zijn meestal groter dan jongere bomen en staan dus meer bloot aan wind. Al deze veranderingen hebben ertoe bijgedragen, dat het bos kwetsbaarder is geworden voor wind.”
Voor wie erin is geïnteresseerd: er is een film gemaakt over deze orkaan: “Efter Stormen”. Hij is voor een paar euro nog steeds verkrijgbaar via diverse Zweedse webwinkels.
