Deze ochtend moest Heiko om zeven uur beginnen, omdat een vrachtwagen met planten en bomen aankwam bij een klant in Tranås. Samen met Kenth hebben ze de chauffeur opgevangen en hem aangewezen, waar de goederen moesten staan. De levering was voor de tuin rondom de nieuwbouw voor het bedrijf Sweop, een dochter van de Sono Group (meubels). Toen ze daar waren bleek maar weer eens hoe handig of het is, dat Kenth zoveel mensen kent. Er moest namelijk eventjes snel een heftruck geregeld worden, die de zwaarbeladen pallets uit de vrachtauto kon tillen. Dat was binnen vijf minuten geregeld! Het bedrijf Kanonaden was op een andere locatie, op het industriegebied Höganloft, aan het werk. Kenth reed daarheen, praatte met de heftruckchauffeur en die reed vervolgens achter hem aan naar de vrachtauto om die te lossen! Perfect!
Daarna kon Heiko voorbereidend werk doen. Dit keer bij de mensen in Tranås waar ze gisteren ook waren geweest. Die mensen wilden de heg aan de zijkant van hun huis ook kwijt. De voorbereiding zat hem dus in het feit, dat de grote, hoge en brede heg met vervelende stekels geknipt kon worden. Later gaat die er helemaal uit en komt er een heg van coniferen. Dat was ongeveer een uurtje werk. Het was inmiddels begonnen te regenen en dat leek niet weer te stoppen. Om half elf reed Heiko als een verzopen kat naar de zaak voor een kop koffie. Daar besloten ze gezamenlijk, om te stoppen voor vandaag. Er kwam te veel water uit de hemel vallen.
Ook in Ödarp was het niet helemaal droog. Nee, helemaal niet droog! Heiko had me vanochtend gevraagd, om een kruiwagen vol hout te halen, omdat de voorraad alweer bijna op was. Ik kon er de kachel nog twee keer mee vullen en toen was hij daadwerkelijk leeg. Oh kee. Op een droog moment even de werkschoenen en -handschoenen aan en een jas. Maar mag ik een boon worden! Negen van de tien keer is het droog op het moment, dat ik naar buiten wil en als ik dan eenmaal buiten ben is het nat! Nu dus ook! Omdat er wel hout moest komen ging ik toch maar heen. En toen ik toch eenmaal nat was, liep ik meteen ook maar vijf keer om de bak volledig te vullen. Beweging kan gaan kwaad en ik had direct een aanleiding om me even lekker te douchen.
Terwijl ik dat deed, maakte ik de douchecabine eveneens schoon. Dat gebeurt meestal een keer in de twee à drie weken. Er zit dan weer genoeg kalkaanslag op het glas, dat ik een schoonmaakbeurt nodig vind. Heiko kwam daarna thuis en sprong ook meteen onder de douche en in die tijd dekte ik de tafel. We konden onverwacht samen een broodje eten. En gek genoeg was het op dat moment droog in Ödarp. Op mijn verzoek plukte Heiko de dikke appels uit onze grote appelboom. Dat deed hij met de speciaal daarvoor gekochte lange telescoopstok met daaraan een netje. Door de stok met het netje onder de appel te houden en een beetje te schudden, valt de appel in het netje en kun je die zonder te kneuzen pakken. Ideaal. Er kwamen nog redelijk veel appels af. Niet al te veel, maar wel groot. En heel lekker fris en sappig. Alle appels heb ik meteen geschild en gekookt. De gekookte appels verdeelde ik in drie porties. Twee daarvan gingen in de diepvries en een ervan werd gebruikt om er vanavond stamppot appels van te eten.
Na het plukken van de appels ging Heiko verder met de zijwand van de carport. Twee dagen geleden was hij begonnen met het dichtmaken van die wand. Hij had toen al ruim een derde dicht. Er gaat redelijk veel werk zitten in het dichtmaken. Alle, al gebruikte, planken worden eerst bekeken hoe goed (of slecht) ze zijn. Als de plank te gebruiken is wordt gemeten of hij een goede lengte heeft, waarna hij op de juiste lengte wordt gezaagd. Uiteindelijk wordt hij met een paar schroeven vastgeschroefd aan de wand. Elke keer met twee centimeter tussen de vorige plank.
Over die naad komt later nog een afdekplankje. Op die manier is de wand straks gemaakt, in overeenstemming met de Zweedse bouwstijl. Na een paar uurtjes werk was de eerste lange wand van de carport dichtgetimmerd. Alleen met de brede planken. Als alles straks klaar is worden deze planken nog weer rood geverfd. Waarom die ruimte er in het voorste gedeelte onder zit en achter niet? Het voorste deel krijgt zo een natuurlijke ventilatie. Het achterste deel, waar de berging komt, moet dicht worden. Daar komen straks machines in te staan, die regen en sneeuw nou niet meteen op prijs stellen. De bovenkant daarvan is overigens nog wel open en dat blijft ook zo voor, ook hier, de nodige ventilatie. De wand geeft een heel andere kijk op de carport. Mooi!
De eerste herfstvorst hebben we inmiddels vernomen. De dagen worden korter en de nachten langer, waardoor we overdag lagere temperaturen hebben en vooral koude ochtenden. Maar hoe weten we nu of er kans op vorst is? Om vorst op de grond te krijgen, moet het kouder zijn dan nul graden en moet de lucht voldoende vochtig zijn. Vorst wordt gevormd, als het ’s nachts helder weer is, zodat de warmte van de dag de ruimte in straalt en de grond afkoelt. In het najaar koelen grasoppervlakken in open velden het snelst af, waardoor er in de ochtend vorst in het gras kan komen, ook al is er geen vorst op de weg. Hoe kan ik vorst aflezen in de weersvoorspelling? Er kan sprake zijn van vorst als het één tot vier graden is in de voorspelling, tegelijk met helder weer en lichte wind. Maar ook is het een vereiste, dat de lucht vochtig is. Als de luchtvochtigheid in de voorspelling hoger is dan 75%, kan er lokale vorst optreden: hoe hoger de luchtvochtigheid, hoe meer wijdverbreid de vorst. De lokale variaties zijn vaak groot als het gaat om hoeveel vorst er zal zijn en hoe lang dit zal duren. Doordat koude lucht onder warme lucht zakt, kan koude lucht zich ophopen in depressies, waardoor er meer vorst is. Winderige weersomstandigheden kunnen echter de ontwikkeling van vorst belemmeren, doordat lucht wordt gemengd tussen hogere en lagere hoogten. Dat leidt namelijk tot hogere temperaturen en drogere lucht nabij de grond.
In Zweden worden deze variaties het meest opgemerkt tijdens de wintermaanden door de straalstroom die wordt aangetast. Een straalstroom is een zeer sterke wind, die in de regel op 9 à 10 kilometer hoogte waait. Weerkundigen spreken pas van een straalstroom als de wind op die hoogte een snelheid heeft van meer dan 100 kilometer per uur. Zo kunnen de winden in de stratosfeer het weer bij ons beïnvloeden. Wanneer de wind op 10 tot 50 km hoogte westelijk is, is de straalstroom sterk op onze breedtegraden, wat leidt tot milde en natte winters in Noord-Europa. Wanneer de wind oostelijk is, is de straalstroom verzwakt, wat zorgt voor warme lucht. Een zwakke straalstroom kan vaak leiden tot extreem koud weer, als de lucht uit het noordpoolgebied ver naar het zuiden wordt verplaatst. De afbeelding illustreert hoe de straalstroom eruit kan zien op het noordelijk halfrond. Als het zwak is, is het meer golfvormig, wat ertoe leidt dat koude en warme lucht verder naar het noorden en zuiden beweegt dan normaal. Bij een sterke straalstroom is er een duidelijke grens tussen warme en koude lucht, waarbij de koudste lucht dicht bij de poolcirkel blijft.
Daar zijn ze weer: de lijsterbesbessen! Kun je je het bericht nog herinneren, dat werd gezegd, dat als er veel bessen aan de bomen zitten, het betekent dat we een strenge winter krijgen? Maar dat is niet helemaal juist. We hadden meteen al twijfels bij de redenering. Die twijfels bleken gegrond te zijn. Ik las namelijk het volgende: “Hoe kunnen de lijsterbessen weten wat het weer zal zijn in de winter? Hoeveel lijsterbessen er elk jaar aan de bomen hangen, hangt af van hoe het weer is gewéést. Veel lijsterbessen in de herfst hoeven ons dus geen idee te geven van het weer in de winter, maar betekenen eerder, dat de lente en zomer gunstig zijn geweest voor de bloei. Het is daarom onjuist te denken, dat vele bessen duiden op een strenge winter.” Jammer buurtjes, het tegendeel van jullie verhaal is “bewezen”!
Met het aantal bessen is het weer dan wel niet te voorspellen: ze zijn wel uitstekend om te eten! Niet alleen zijn ze te gebruiken voor het maken van wijn, jam en gelei: lijsterbessen zijn kleine vitaminebommen en omdat ze zo boordevol voedingsstoffen zitten, zijn 3 tot 4 bessen per dag voldoende, om genoeg vitamine C binnen te krijgen. Daarom was het een slim idee geweest, om een flinke portie lijsterbessen te plukken en in de vriezer te leggen. Dan hadden we de rest van het jaar die 3 bessen per dag kunnen eten. Lijsterbes is namelijk een natuurlijke vitaminepil en versterkt het immuunsysteem van het lichaam. In het verleden werd het onder meer gebruikt als medicijn tegen scheurbuik, nierziektes, nierstenen en jicht. Er wordt zelfs gezegd, dat ze urineweginfecties kunnen voorkomen en behandelen en verkoudheid kunnen tegengaan. Het is met andere woorden een echte super-bes, waarvan zelfs gezegd wordt dat het reuma zou kunnen verlichten. Naast vitamine C bevatten lijsterbessen antioxidanten, ijzer en caroteen. Andere bessen met vergelijkbare eigenschappen zijn vossenbessen en veenbessen.
Als je een trage maag hebt, kan een handvol lijsterbesbessen je eveneens helpen. De bessen bevatten suikersorbitol, waardoor ze licht laxerend zijn. Probeer wat lijsterbesbessen te eten en maak een wandeling, zodat je maag misschien weer op gang komt! Het is misschien niet zo lekker om op een lijsterbes te moeten kauwen. Je zou daarom eens sap, gelei, jam of sap kunnen maken. Dan smaakt het veel beter. Je kunt ze ook in het deeg gebruiken als je brood bakt of in je muesli. Wist je dit? Als je een zoetere smaak van de bessen wilt, moet je ze na de vorst plukken. De bessen zijn van nature overigens rijk aan benzoëzuur, dus je hoeft geen conserveringsmiddelen toe te voegen bij het maken van je gelei of jam. Ik weet nu zeker (nu de lijsterbesbessen op zijn…), dat ik volgend jaar flink ga plukken en dan vooral in het begin van het seizoen, wanneer ze lekker vers zijn!
