Geen widgets gevonden in de zijbalk

Goedemorgen, deze morgen! Tegen zeven uur vanochtend kwam de zon op en gaf ons weer een mooie, bijna gouden lucht. Een goed begin van de dag! Het gezegde is “avondrood brengt water in de sloot”, maar dit ochtendrood ook. In de loop van de dag begon het opnieuw flink te regenen. De meteorologen hadden het al voorspeld en ze hadden het wederom bij het rechte eind. Regen, regen en nog eens regen. Wát een water is er gevallen! Bijna niet meer normaal. Het zal je dan ook niet verbazen, dat ons vijvertje inmiddels weer buiten zijn oevers is getreden. Het sluisje kan het water niet zo snel verwerken en zodoende stroomt het water er op dit moment weer overheen. En langs beide zijden. Het vocht, dat de afgelopen zomer allemaal is verdampt, komt nu weer terug en daarmee is de cirkel weer rond. Het is tenslotte een gesloten systeem op aarde.

Heiko voelde zich nog niet fit genoeg om weer aan het werk te gaan. Zijn rug/heupen zijn nog steeds erg gevoelig. Hij wacht daarom liever de tweede behandeling bij de chiropractor eerst maar even af. Ondertussen doet hij driemaal daags een aantal oefeningen, die de spieren in de rug moeten oprekken. Daar houdt hij zich strikt aan. Uiteindelijk hoopt hij daarmee te bereiken, dat het verschil woensdag bij de chiropractor merkbaar is. Dan kan zij de behandeling voortzetten.

Niet aan het werk voor Örtengren vandaag en ook thuis was Heiko behoorlijk passief. Hij nam wel opnieuw het onderzoekswerk voor een item voor onze website voor zijn rekening. Eerder zocht hij alles uit over de traditionele Zweedse hekwerken, de Jämtgärdsgård. Nu stortte hij zich op de muurtjes van losse keien, die je hier overal in het open landschap ziet. Sommigen erg slordig. Zo van “gooi de stenen daar maar neer”. Anderen iets georganiseerder en een laatste categorie dat perfect gestapeld is en keurig recht is gemaakt. Die laatste twee vormen noemen ze een “stengärde of stengärdsgård”. En zoals de traditionele hekwerkjes zonder spijkers en schroeven gemaakt zijn, zo zijn deze muurtjes gemaakt zonder gebruik cement of lijm. Heel bijzonder en een echte oude ambacht!

Toen wij een week geleden het rondje liepen langs het grote stuk gekapte bos, zagen we de oude stenen muurtjes weer in het land. Erg vreemd, dat die muurtjes in het bos gemaakt zijn. Dat heeft uiteraard een geschiedenis. Vroeger is daar namelijk een akker geweest. Verderop in dat gebied vonden we ook restanten van een aardkelder. Oftewel, daar heeft een huis of een boerderijtje gestaan. De zelfgenomen foto´s van de aardkelder waren niet duidelijk geworden en daarom “een geleende” van internet. Het boerenbedrijf is later in onbruik gekomen en op het land zijn bomen gepoot. De muurtjes zijn niet verwijderd, zodat wij nu, dankzij die muurtjes, een stukje geschiedenis van dat stuk land kunnen achterhalen.

Tijdens het omploegen van hun land kwamen de Zweedse boeren in het landsdeel Småland, vele stenen in hun grond tegen. Die kwamen jaar na jaar naar boven en werden telkens aan de kant gegooid. Soms werd een lange strook in het midden van een om te ploegen stuk land gemaakt, waar alle stenen opgegooid werden. Soms werden de stenen langs de randen van het stuk grond gelegd. Langzamerhand ontstonden zo muurtjes, die voornamelijk als afscheiding fungeerden. Achter het muurtje lag een stukje land van een andere boer of er werd iets anders verbouwd of daar werden bijvoorbeeld koeien gehouden. Ook bood het bescherming tegen dieren of wind en was het vaak een afscheiding met een (zand-) weg. Omdat een landbouwbedrijf destijds klein was en het land in veel kleine stukken grond verdeeld was, kwamen er heel veel afscheidingsmuurtjes in het landschap.

In het jaar 1757 werd in Zweden de grote landbouwhervorming aangenomen. Het was de bedoeling, dat elke boer zijn bedrijf verspreidde over maximaal vier plaatsen. Op het eiland Öland vonden in de periode 1770-1790, als gevolg van die hervorming, grote verschuivingen plaats. Vele kleine stukjes grond werden uitgeruild en samengevoegd. Ook kreeg het individueel eigendom een ​​nieuwe betekenis, voor wat betreft het deel van de voorheen gemeenschappelijke eigendomsgrond van het dorp. Daarnaast was er de eis, dat elke boer bij voorkeur dubbele stenen muren zou bouwen om zijn nieuwe perceelgrenzen. We kunnen ons nauwelijks voorstellen wat een ongelofelijke hoeveelheid werk dit met zich mee heeft gebracht. Daarnaast werd er na een paar jaar nog wel eens een beroep gedaan op de grote verschuiving en werden weer nieuwe grenzen getrokken.

Het was tijdens de 18e en 19e eeuw, dat de meeste van de vele kilometers stenen muren werden opgetrokken. Boeren, die het zich konden veroorloven, huurden metselaars in en lieten de muren kaarsrecht bouwen door de vaklieden. De boerenknechten moesten ook helpen met het verzamelen van de stenen voor de muren. De boeren die geen arbeidskrachten konden inhuren, hielpen zelf mee om de stenen muren op te trekken. Veel stenen muren kregen een persoonlijk tintje mee, door degenen die de muren bouwden. Geschoolde steenhouwers verwierven in die tijd een goede reputatie. Het maken van z`n kaarsrechte muur zonder bindmiddel kostte veel tijd. De juiste steen moest steeds gevonden worden en dan ook vaak drie, vier keer of vaker verlegd worden, om de bovenkant van de muur recht te krijgen en te houden. Een zware klus en een langdurige klus. Daar gingen vele manuren in zitten. Om dat te kunnen betalen moest de opdrachtgever wel een rijke boer zijn. Voor een mooie rechte muur nam men zijn pet of hoed af. De eigenaar was immers een (heren-)boer.

Tot het begin van de 20e eeuw werden de stenen muren eeuwenlang beschouwd als landbouwverbeteringen, omdat er duidelijke afscheidingen waren tussen de verschillende gewassen en weilanden voor de koeien. Toen de mechanisatie van de landbouw uiteindelijk begon, werden de stenen muren een probleem. De velden werden als te klein, smal of onregelmatig gevormd beschouwd. Al snel begonnen boerderijen te fuseren. Verschillende organisaties, zoals de Jordbruksverket (een soort “raad van landbouw”), kenden prijzen of subsidies toe voor het verwijderen van stenen muren en andere landbouwverbeteringen. Tegenwoordig zijn stenen muren beschermd. Dit betekent, dat men in landbouwgrond geen muren meer mag verwijderen of beschadigen. Sinds enkele jaren kan men via de agrarische milieusteun een vergoeding krijgen voor onder meer de zorg voor die historische stenen muren.

Een tweetal feitjes: * In sommige gebieden was het een bepaalde status, om zo min mogelijk muren te hebben. Daar weerspiegelde het ontbreken van stenen muren de focus van het gebied op de teelt van gewassen. Hier was het niet nodig om vee los te laten, om na te grazen op het terrein waar eerder gewassen stonden.
* Eerder werden de muurtjes die naast een weg waren aangelegd, afgebroken voordat de winter begon. Zo werd geprobeerd te voorkomen, dat de sneeuw er in grote porties tegenaan zou waaien en de doorgang van weg (deels) zou blokkeren. In het voorjaar werden de muurtjes vervolgens weer opgebouwd…

De oude koudgebouwde (zonder cement) muurtjes leveren momenteel een bijdrage aan de biologische diversiteit en het “groene” culturele erfgoed. Naast de muren van oude tuinen vind je vaak de laatste exemplaren van vroeger gekweekte nuttige en geneeskrachtige planten! Hommels, die belangrijk zijn voor de bestuiving van onder meer fruitbomen en bessenstruiken, kunnen oude muizennesten in de muur gebruiken om zelf nesten in te bouwen. Slakken leven hun hele leven binnen en dicht bij de muren. Een bladcompost naast de stenen muur kan de egel een overwinteringsplaats geven. Naast verschillende mossen vind je soms bieslook of andere breedbladige planten op de muren. Wist je trouwens, dat vroeger bieslook op grasdaken werd gekweekt als bescherming tegen blikseminslag?

Dat is de geschiedenis van de vele, los op elkaar gestapelde, stenen muurtjes, die je ziet als je door het landschap in Småland rijdt. Een zeer oud ambacht, mits ze aan de bovenkant en zijkanten kaarsrecht zijn. Even iets anders dan ons muurtje achter de border langs de oprit. “Nog even blijven oefenen, Heiko!”

Ik was vandaag vooral met een aantal huishoudelijke taken bezig. En dingen afmaken. Bijvoorbeeld het installeren van de nieuwe laptop. Een paar technische dingetjes werkten me tegen, maar de aanhouder (aanhoudster in dit geval) wint. Ook zocht ik een “definitieve” plaats voor onze gipshanden. Die gingen nu nog van links naar rechts, van voor naar achter (in de keuken of kamer) en dat moest maar eens gebeurd zijn. Ooit had Heiko mij een paar schijfjes van een boom gegeven en daarvan kon ik nu mooi eentje gebruiken. Er kwamen een paar stukjes vilt onder de handen en onder de schijf en een plaatsje kon gezocht worden. Al snel werd het het trapje in de kamer.

Na de middag, eigenlijk al tegen de avond, ben ik nog even creatief bezig geweest met bladeren. Er liggen uiteindelijk momenteel vele exemplaren op de grond.
Van verschillende afmetingen en kleuren.
Daarvan wilde ik een kleurrijke krans maken voor aan de voordeur.

Een wandeling over het land gaf mij al snel een behoorlijke stapel.
Natuurlijk moesten ze wel bijna gaaf zijn en zeker geen grote gaten vertonen.
Daarnaast wilde ik de bladeren ook eigenlijk nog het liefst in een stuk of vijf tinten hebben.

Had ik te veel eisen?

De bladeren werden in de keuken op een krant uitgespreid, terwijl ik op zoek ging naar de basis. Een rieten krans. Gelukkig had ik die nog wel. Die gebruik ik tijdens de kerstdagen voor een kerstkrans. Tijdens de paasdagen voor een paaskrans. En deze keer dus voor een herfstkrans! Om het riet van de krans zit garen, dun draad, die het riet bijeenhoudt. Onder die draadjes kon ik de steeltjes van de vele blaadjes drukken. Vooraf dacht ik nog lijm nodig te hebben of ijzerdraad. Het steken kostte wel even tijd, maar dat had ik er wel voor over. De krans was na een uurtje klaar. Van mijn moeder heb ik nog vele soorten band bewaard en daarvan koos ik een gele, want die paste er het beste bij. Even later hing de krans aan de voordeur, in de duisternis. Eigenlijk vind ik de krans best goed gelukt. Ja, ik zeg het lekker zelf…

2 gedachten over “De geschiedenis van de “stengärdsgård””
  1. Mooi, je bladerenkrans, Joke. Leuk idee en komt goed uit met het lichtje er achter en op de zwarte deur.
    Fijn dat je toch weer een leuk uitstapje kon maken. Zo te horen lijkt het wat beter met je te gaan. Steeds een stapje meer en fijn genieten van de prachtige herfst.
    Groet, Jet

    1. Dankjewel Jet, leuk om weer van je te horen. Vakantiehuis verkocht en nu een camper gekocht las ik? Leuk hoor! Samen rondtrekken en nòg meer van de wereld en specifiek Zweden bekijken? De herfstkrans had helaas een kort leven. De vogels genoten ervan… Ja, het is op sommige dagen iets gemakkelijker met de rug, dankzij de veelheid aan pijnstillers. Het verschilt echter per dag. Op goede dagen ondernemen we iets in de vorm van een wandeling. Half november hopelijk een betere oplossing via de afdeling pijnbestrijding in het ziekenhuis te Eksjö. Hoe gaat het bij jullie?

Laat een antwoord achter aan Joke Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *


CAPTCHA Image
Reload Image

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.