Coronavirus in Zweden – update 16 mrt

Vele familieleden en vrienden vragen ons nagenoeg dagelijks, hoe de situatie in Zweden is, met betrekking tot het coronavirus. We zijn uiteraard altijd bereid de vragen naar eer en geweten te beantwoorden. Om meer vrienden en kennissen te bereiken en meer nieuws te verstrekken hadden we op 11 maart al een update op onze website geschreven en dat doen we met dit bericht weer. Gezien de ernst van het virus en de gevolgen daarvan zal dit waarschijnlijk niet de laatste update zijn. We houden het nieuws hier dagelijks bij en zullen de meest belangrijke punten proberen te vermelden. We gaan daarbij niet vergelijken met Nederland, want de situatie aldaar zal bij de meeste wel bekend zijn. We zijn ons ervan bewust, dat het selecteren van berichten heel persoonlijk is. Wat wij belangrijk(er) vinden, zegt iemand anders misschien niet zo veel. En andersom. Daarom denken wij, dat we er “verstandig aan doen”, om de hoogtepunten van de Zweedse berichtgeving te vermelden. Al dan niet uitgebreid.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bestempelt de uitbraak van het coronavirus, officieel het sars-CoV-2-virus sinds een week als een pandemie. Wat betekent dat? Het wil zeggen, dat de epidemie nu als een “wereldwijde verspreiding van een nieuwe ziekte” wordt gezien. Een verspreiding, die voldoende ernstig is en die een grote impact heeft. Het gebruik van het woord benadrukt vooral, dat landen actie moeten ondernemen, om de uitbraak onder controle te krijgen. Voor zover bekend geven alle landen waar de ziekte is ontdekt hier gevolg aan. Het ene land reageert echter sneller en komt met drastischer maatregelen dan het andere land. Daarover wordt alleen al veel geschreven. Wat wijsheid in deze situatie is zal de toekomst moeten uitwijzen. Bekritiseren is gemakkelijk, maatregelen treffen is ontzettend moeilijk. Iets weigeren of stopzetten kan immers verstrekkende gevolgen hebben. Denk hierbij maar eens aan het stilleggen van vluchten.

Hierdoor is de Zweedse luchtvaartmaatschappij SAS alleen al gedwongen om tijdelijk 10.000 medewerkers te ontslagen.  Door het coronavirus is de vraag naar vliegreizen bijna tot nul gedaald. Voor SAS betekenen gesloten grenzen en het afraden om de wereldlanden te bezoeken, dat de vraag naar vliegtickets min of meer is verdwenen. Het personeelsbestand wordt tijdelijk met ongeveer 90 procent (!) gekort. De luchtvaartmaatschappij ontslaat het personeel tijdelijk en hopen absoluut niet, dat het definitieve ontslagen worden. Het is belangrijk dat de autoriteiten, het rijk, ervoor zorgen dat de voorwaarden voor een duurzame vlucht ook na het virus beschikbaar zijn. De maatschappij kan een periode van verminderde activiteiten zonder inkomsten aan, aangezien SAS over grote kasreserves beschikt. Het doel van SAS is echter om zo snel mogelijk terug te keren naar de normale bedrijfsvoering. Men vraagt de staat om steun.

De overheid had al besloten het bedrijfsleven “steunpakketten” aan te bieden van maximaal SEK 300 miljard. De genomen maatregelen zijn onder meer, dat de staat de kosten van ziekteverlof, delen van de salariskosten bij kortlopende vergunningen tijdelijk overneemt en voorziet in de betaling van vennootschapsbelasting. Men is zich ervan bewust, dat Zweden een zware tijd voor de boeg heeft en dat dit een zeer unieke situatie is voor de Zweedse economie. Financiële hulp kan ook worden verkregen bij werkgeverskosten als werknemers moeten worden ontslagen. De kosten zullen met maximaal 50 procent worden verlaagd. De ontslagen werknemer krijgt 90 procent van het salaris en de staat is verantwoordelijk voor het aanvullen van het verschil. Het voorstel zal op 7 april worden ingediend, maar zal met terugwerkende kracht van toepassing zijn. Vanaf vandaag, 16 maart tot de jaarwisseling. Ook met betrekking tot de ziektekosten doet de regering een voorstel: dat de staat in april en mei de ziektekosten van werkgevers tijdelijk overneemt. Dat wordt in een normale situatie geschat op ten minste twee miljard per maand. Doordat het bedrijfsleven al met hoge kosten en lage inkomsten zit, denkt de regering hiermee het bedrijfsleven flink tegemoet te komen. Het crisispakket omvat eveneens, dat bedrijven uitstel kunnen krijgen van de betaling van werkgeversbijdragen, voorbelasting op salaris en belasting over de toegevoegde waarde, die maandelijks of driemaandelijks wordt gerapporteerd. Dit betekent, dat bedrijven die van januari tot maart belasting hebben betaald op hun belastingrekening, de belastingteruggave kunnen ontvangen van de Zweedse belastingdienst. Dit is een belangrijke manier voor bedrijven om hun lonen te kunnen blijven betalen. “Het is overigens niet het gebrek aan geld, dat de huidige economische crisis bepaalt. Het doel is om ontslagen te voorkomen”, aldus de minister van Financiën. Meer steunmaatregelen sloot ze niet uit. Of het allemaal toereikend is?

De regering sluit vooralsnog geen scholen. Op dit moment zijn de regering en experts van mening, dat het erger is om scholen te sluiten dan niet. Een belangrijke reden is, dat ouders dan moeten thuisblijven, maar daaronder zijn ook velen die belangrijke banen in bijvoorbeeld de gezondheidszorg hebben. Er is nog een belangrijke reden om op dit moment niet alle scholen te sluiten. Veel ouders vragen hun ouders en grootouders om hulp bij de zorg voor kinderen. Maar dat moet men nu juist niet doen. De ouderen moeten immers beschermd worden. Het coronavirus is uiteindelijk het gevaarlijkst voor oudere en zwakke mensen. De regering en de autoriteiten hebben zich uiteraard goed voorbereid op het wel sluiten van de scholen. Mocht de situatie daarvoor aanleiding geven kunnen ze die beslissing heel snel nemen. Gemeenten en scholen kunnen echter zelf beslissen dat een school moet sluiten. Het kan bijvoorbeeld zijn dat vele leerkrachten ziek zijn, al dan niet besmet. Velen hebben de regering bekritiseerd voor het niet sluiten van scholen in Zweden. Zeker op social media. Anderen vinden dat gemeenten en scholen te veel verantwoordelijkheid krijgen om te beslissen wat ze gaan doen. Als de scholen worden gesloten, krijgen de leerlingen huiswerk. Maar het zal het onderwijs dat leerlingen op school zouden hebben gekregen niet vervangen. Een alternatief voor het inhalen van de verloren uren is, door de schooluren later te verlengen, in het weekend of op feestdagen lesuren in te plannen of een deel van het onderwijs te verschuiven naar de komende jaren. Schoolkinderen zijn overigens in mindere mate besmettelijk en verspreiden het coronavirus in zeer geringe mate naar anderen.

Zweden kiest voor een andere aanpak dan de buurlanden als het gaat om het sluiten van de landsgrenzen. Op de vraag of de regering overweegt de landsgrenzen te sluiten, kreeg men van premier Stefan Löfven het korte en directe antwoord “Nee”. “Het is niet relevant om de landsgrenzen te sluiten”, stelt de premier. In plaats daarvan spoort hij zieken aan om thuis te blijven en anderen om hun handen vaker te wassen. Dit waren maatregelen die de premier tijdens de persconferentie meerdere keren herhaalde. Tegelijkertijd werd het publiek aangespoord te stoppen met in paniek raken en aan de ouderen van het land te denken. Hij is zich ervan bewust, dat de voedselvoorziening in stand moet worden gehouden. Met name is dit volgens hem belangrijk voor ouderen en zwakkeren. Volgens Löfven is een zaak van ons allemaal, dat we die groep mensen steunen daar waar we kunnen. In plaats van het opleggen van gesloten grenzen, zoals Noorwegen en Denemarken, is de Zweedse regering ervan overtuigd, dat de mensen beter zijn gebaat bij het ontvangen van informatie. De regering heeft hiervoor 75 miljoen SEK uitgetrokken. De boodschap is, dat het belangrijk is dat iedereen geholpen wordt om de verspreiding te vertragen. “U doet dit door: – thuis te blijven als u zich misselijk voelt, moet hoesten en niezen, als u koorts heeft: zelfs met zwakkere symptomen – bezoek geen bejaardenhuizen of ziekenhuizen, tenzij het absoluut noodzakelijk is – was regelmatig uw handen met zeep en warm water. “Door nauwkeurige en uitgebreide informatie te verstrekken, gaan we ervan uit, dat er veerkracht en paraatheid wordt gecreëerd, om het coronavirus beter te beheren”, aldus een woordvoerder van de regering.

Schappen in de supermarkten zijn gedeeltelijk leeg. De verkoop van pasta, toiletpapier en conserven neemt toe. Myndigheten för samhällsskydd och beredskap (MSB), vrij vertaald “agentschap voor sociale bescherming en paraatheid”, wil echter alle zorgen wegnemen. Hoewel de afgelopen weken de omzet van supermarkten aanzienlijk gestegen is, zowel in de fysieke winkels als online, is het niet nodig te gaan hamsteren. Het verhoogt de druk voor de winkels alleen maar, om de schappen zo snel mogelijk weer te vullen. Bij het MSB zijn vele vragen van het publiek binnengekomen naarmate de corona-uitbarsting steeds breder werd. Momenteel beantwoorden ze zo’n duizend vragen per dag. De autoriteit roept iedereen op, om beslist niet meer dan anders te gaan kopen. Hoe leef je anders? Doe dan net als anders. Tenzij je ziek bent: ga dan niet zelf boodschappen doen, maar laat dat over aan familie of vrienden. Laat die ze bij de voordeur afzetten. En ook hier geldt: koop niet meer dan normaal.  De overheid ziet geen tekenen van grote verstoringen in de goederenstroom. Gesloten grenzen hebben dan ook geen invloed op de inhoud van supermarkten. Noorwegen en Denemarken hebben een lange lijn van EU-landen gevolgd, bij hun besluit de grenzen te sluiten om de verspreiding van het coronavirus te beperken. In Zweden wordt ongeveer de helft van het gegeten voedsel geïmporteerd, maar de gesloten grenzen betekenen niet (!), dat er een tekort aan voedsel in de winkels zal zijn!

Wel leveren de gesloten grenzen problemen op voor ziekenhuizen. Wanneer verschillende EU-landen hun grenzen sluiten, wordt de levering van medische goederen verhinderd. In verschillende gevallen zijn belangrijke leveringen in Zweden niet aangekomen, ook al zijn ze al besteld en betaald. Duitsland, Frankrijk, Denemarken, Polen, Tsjechië, Oostenrijk: de lijst van EU-landen die ervoor hebben gekozen de grens te sluiten om de verspreiding van het coronavirus te beperken, wordt steeds langer. In verschillende gevallen hebben de overheden ook nog eens exportbeperkingen opgelegd. Dit was voor de Europese Commissie aanleiding om gisteren bekend te maken dat er vandaag nieuwe richtlijnen zullen zijn voor de manier waarop lidstaten moeten handelen. Het is van het grootste belang, dat de interne markt van de EU functioneert en goederen ongehinderd kunnen worden vervoerd. Zo is afgesproken, dat de export van belangrijke gezondheidsproducten buiten de EU wel mag plaatsvinden alleen met speciale toestemming. De komende dagen zal duidelijk worden of met deze maatregelen de ziekenhuizen hun materialen krijgen of niet…

Om te voorkomen, dat het coronavirus meer besmettingen veroorzaakt, worden vele activiteiten momenteel afgelast. Alle evenementen met een bezoekersaantal vanaf 500 zijn verboden. Bijvoorbeeld concerten en sportevenementen. Sommige wedstrijden van ijshockey en voetbal gaan wel door, maar dan zonder publiek. Een heel leuk evenement zal het straks ook zonder toeschouwers moeten doen. Het betreft het buiten laten van de koeien. Iedereen kent het wel: de koeien hebben een aantal maanden op stal gestaan en mogen voor de eerste keer weer naar buiten. En dat ze het fantastisch vinden weer in het gras te lopen laten de koeien zien, door rare “bokkensprongen” te vertonen. Het vorig jaar waren er meer dan 170.000 mensen, die naar het platteland trokken om dit te aanschouwen. Voor veel gezinnen is het een populaire traditie geworden. Maar dit jaar niet. 50 Boeren van een zuivelfabriek waren er helemaal klaar voor: alle voorbereidingen waren getroffen. En nu wordt alles afgezegd.